Historiek vendeliers “gelmelzwaaiers”

In 1964 gingen de vendeliers uit Hoogstraten onder leiding van de broers Jos en Jan Van Den Kieboom voor het éérst deelnemen aan feestelijkheden en optochten in het binnenland, toen nog onder de KLJ-naam St. Catharinagilde.
Geleidelijk groeide het aantal optredens, zodat er stilaan gedacht werd om mooie kostuums en nieuwe vlaggen te laten maken.
In  1966 kreeg de vendeliersgilde de naam “Gelmelzwaaiers”.
Na een kort laagtepunt was 1978 weer een keerpunt en werd er definitief en tot op heden met een sterke ploeg vendeliers hard gewerkt en geoefend en heeft dit geleid tot een gestadige groei en bloei van ons vendelcorps.
In  1980  werden nieuwe historisch verantwoorde kostuums  gemaakt.
Met onze prachtige kostuums en door de jaren vendelervaring nam het aantal optredens in binnen- en buitenland snel toe.
In 1982  werden we voorgedragen om te worden opgenomen als lid bij de Internationale Organisatie voor Volkskunst (IOV) te Wenen, een onderafdeling van UNESCO die het uitwisselen van Volkskunst onder alle volkeren van de wereld als doel heeft.
Eind 1990 werden we lid van VVG , de Vlaamse Volkskunstgemeenschap, nu Danspunt genoemd. Hierdoor werden zowel de ervaren als de jonge vendeliers beter opgeleid en kregen we de gelegenheid om met andere volkskunstgroepen in contact te komen.
Sindsdien hebben de vendeliers “Gelmelzwaaiers” in 30 verschillende landen in 5 verschillende werelddelen opgetreden.
In 1999 kregen de Gelmelzwaaiers de eretitel van Ambassadeur Voor Vlaanderen.
Sinds 2000 zijn ze lid van CIOFF ( Conseil International des Organisations de Festivals de Folklore et d’Arts Traditionnels) , de grootste organisatie die op wereldvlak festivals organiseert.
2012 kregen de Gelmelzwaaiers de Cultuurprijs van de Stad Hoogstraten voor hun hoogstaande en gewaardeerde optredens zowel in eigen stad- en land maar ook over heel de wereld

De kledij

Het uniform die de vendeliers dragen stamt uit de Bourgondi­sche tijd.
Het is ontworpen volgens het model van de stadsvende­liers van Hertog Jan.
Zij dragen de kleuren en het wapenschild van het graafschap­ Hoogstraten ten tijde van Graaf Antoon de Lalaing.

De naam

De naam “Gelmelzwaaiers” komt van de Viking Gelmel, een hoofd­man van de Noormannen. Volgens de legende zou Gelmel in de 9de eeuw de Marck zijn opgevaren tot op de plaats waar thans Hoogstraten ligt.
Daar bouwde hij een burcht.  In 1210 was deze neder­zetting reeds uitgegroeid tot Stad Hoogstraten en in 1518 ten tijde van Graaf de Lalaing werd het de hoofdplaats van het Graaf­schap Hoogstra­ten.

Oorsprong van het vendelen

Het vendelzwaaien zou ontstaan zijn tijdens de kruis­tochten of kort daarvoor.
Het was een militaire handeling, waarbij het legervaandel werd gezwaaid.
Later waren het de jongste officieren van de compag­nie die belast waren met het dragen van het compagnievaandel.
Met sierlijke manipulaties van het vaandel leidden en bege­leidden zij het gros van het leger.
Tijdens de Middeleeuwen bestonden er nauwe verbanden tussen de schuttersgilden en de vendeliers.
Tijdens de 17de eeuw blijkt vendelzwaaien een hoofd­moment geweest te zijn  tijdens de rederijkerswedstrijden.
Het werd individueel of in groep uitgevoerd.
Nog steeds wordt de vlag van de gilde door de leden gehan­teerd.
Veelal draagt het vendel de kleuren en symbolen van de gilde,  de Heer, de stad of streek waartoe zij behoren.

Wat betekent “ VENDELZWAAIEN “ ?

Vendelzwaaien is het kundig rond en heen en weer zwaaien van het ontrolde vaandel.
Het vendelzwaaien is een kunst, want sierlijk, bewe­gelijk, ritmisch en beheerst wordt het vaandel gezwaaid wanneer de vendelier (alferi) daarin bedreven is.
De vaandels waarmee deze vendeliers zwaaien meten 2 m bij 2 m. Het tegengewicht, de stok en de vlag samen wegen ruim 4 kg.
Het aanleren van de grondslagen van het vlaggenspel vraagt ongeveer een 100‑tal uren.
Door voortdurend te blijven oefenen zal men steeds meer en meer met het vaandel moeilijker en mooiere figuren kunnen uitvoeren.
Het is een samenspel van techniek, kracht en lenig­heid.
Indien men in groep vendelt vergt dit van de alferi extra aandacht, dit om al de figuren gezamenlijk mooi af te werken.
Dit is alleen mogelijk als men nooit ophoudt met gezamenlijk  zeer veel te oefenen.
Hoe enig mooi is ‘t vlaggenspel,

•       sierlijk, kunstig, traag en snel.

 Bruisend leven, uiting van kracht,
 zwaaien met vaandels, wat een pracht !
De vaandrig treedt naar voren, hij is ‘n zwierig man.
 Het dundoek komt hij zwaaien, ziet wat zo’n vaandrig kan !
 Ziet toe en leert begrijpen van ‘t vlaggenspel den zin !